Λογοθεραπεία στη Δράμα
Η επικοινωνία ειναι το θεμελιώδες συστατικό της ανθρώπινης εμπειρίας που δεν μπορούμε να το αποτρέψουμε ακόμα κι αν το επιθυμούμε.
Η λογοθεραπεία ως επιστημονικός κλάδος ασχολείται με την πρόληψη, διάγνωση και την αντιμετώπιση των διαταραχών επικοινωνίας (λεκτική – μη λεκτική).
Στόχος της λογοθεραπείας
Στόχος της λογοθεραπείας είναι να παρέχει εξατομικευμένες υπηρεσίες για κάθε διαταραχή που σχετίζεται με την ομιλία, τον λόγο, τη φωνή και την κατάποση, σε βρέφη, παιδιά και ενήλικες. Οι διαταραχές που καλείται να διαγνώσει και να αποκαταστήσει στο μέγιστο δυνατό είναι οι εξής:
Αναπτυξιακές διαταραχές ομιλίας
- Αρθρωτικές διαταραχές
- Φωνολογικές διαταραχές
- Δυσαρθρία
- Διαταραχές στη ροή της ομιλίας (τραυλισμός, ταχυλαλία)
Αναπτυξιακές γλωσσικές διαταραχές
- Ειδική Γλωσσική Διαταραχή
- Γλωσσικές δυσκολίες που οφείλονται σε νοητική υστέρηση
- Βαρηκοΐα – κώφωση
- Διαταραχές χρήσης της γλώσσας- Πραγματολογικές Διαταραχές (Αυτισμός, Σύνδρομο Asperger, Σημασιολογική – Πραγματολογική διαταραχή).
Περισσότερες διαταραχές
- Μαθησιακές δυσκολίες
- Διαταραχές στη σίτιση και κατάποση (δυσφαγία)
- Διαταραχές φωνής
- Κρανιοπροσωπικές ανωμαλίες
- Χειρουργικές επεμβάσεις κεφαλής και τραχήλου (λαρυγγεκτομή)
- Νευρογενείς διαταραχές και σύνδρομα
- Εγκεφαλικά επεισόδια – αφασίες
- Κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις
Λογοθεραπεία σε παιδιά
Τα παρακάτω αναπτυξιακά ορόσημα δεν αποτελούν κριτήριο αξιολόγησης.
- Το βρέφος επικοινωνεί αρχικά με το κλάμα του, το οποίο προκαλεί μια αξιόπιστη αντίδραση με τη μορφή της γονεικής προσοχής.
- Ανάπτυξη διαφορετικών τύπων κλάματος. Ένας γονέας μπορεί συχνά να καταλάβει από το κλάμα ενός μωρού αν είναι λερωμένο, κουρασμένο ή πεινασμένο.
- Οι ήχοι άνεσης – γουργουρίσματα, γαργαρίσματα, αναστεναγμοί – περιέχουν κάποια φωνήεντα και σύμφωνα.
- Το βρέφος δεν προσδίδει νόημα στις λέξεις που ακούει από τους άλλους αλλά μπορεί να αντιδράσει διαφορετικά σε δυνατές και απαλές φωνές.
- Ηχοι φωνηέντων, όπως ι και ε παράγονται νωρίτερα από σύμφωνα οπως π, μπ, μ.
- Το βρέφος στρέφει τα μάτια στο κεφάλι του προς την κατεύθυνση της πηγής παραγωγής ήχου.
- Το βάβισμα διαφοροποιείται πριν το τέλος του πρώτου έτους και περιέχει ορισμένα από τα φωνητικά στοιχεία του λόγου με νόημα των δίχρονων παιδιών.
- Μπορεί να ανταποκριθεί κατάλληλα στο «όχι», στο «γεια» ή στο όνομα του και μπορεί να επιτελέσει μια πράξη, όπως να χτυπήσουν παλαμάκια όταν του το ζητήσουν.
- Το μωρό αρχίζει να εμφανίζει διακύμανση του τόνου της φωνής- η φωνή του υψώνεται και χαμηλώνει.
- Επαναλαμβάνει απλούς ήχους και λέξεις όπως «μαμά».
- Εως τους 18 μήνες τα περισσότερα παιδιά έχουν μάθει να λένε πολλές λέξεις με κατάλληλο νόημα.
- Η προφορά δεν είναι τέλεια. Το παιδί μπορεί να λέει κούπα και να εννοεί σκούπα, ή κύλος και να εννοεί σκύλο.
- Επικοινωνεί δείχνοντας και λέγοντας ίσως μια ή 2 λέξεις.
- Ανταποκρίνεται σε απλές εντολές, όπως «δώσε μου το ποτήρι» ή «άνοιξε το στόμα σου».
- Τα περισσότερα παιδιά διέρχονται από μια φάση ηχολαλίας κατά την οποία επαναλαμβάνουν ή αντηχούν, την ομιλία που ακούνε. Η ηχολαλία είναι μια φυσιολογική φάση της γλωσσικής ανάπτυξης και τα περισσότερα παιδιά την ξεπερνούν στην ηλικία περίπου των 2,5 ετών.
- Το αντιληπτικό λεξιλόγιο αυξάνεται πολύ πιο γρήγορα . Σε ηλικία 2 ετών το παιδί μπορεί να κατανοεί περισσότερες από 1.000 λέξεις.
- Παρατηρειται μεγάλη πρόοδος στην κατάκτηση και χρήση του λόγου. Το μωρό αρχίζει να συνδυάζει λέξεις σε σύντομες προτάσεις, όπως «μπαμπά γεια» και «θέλω μπισκότο».
- Το παιδί καταννοεί έννοιες, όπως σύντομα και αργότερα, και προβαίνει σε πιο λεπτές διακρίσεις μεταξύ αντικειμένων, όπως γάτες και σκύλοι, πιρούνια και κουτάλια.
- Το δίχρονο παιδί μιλάει σχηματίζοντας προτάσεις, όπως «δε θα σου πω» και κάνοντας ερωτήσεις «που πήγε μπαμπάς».
- Συμμετέχει σε συζητήσεις.
- Αναγνωρίζει χρώματα, χρησιμοποιεί τον πληθυντικό και διηγείται απλές ιστορίες σχετικές με τις εμπειρίες του.
- Ακολουθεί σύνθετες οδηγίες όπως «πάρε την κούκλα και φερ’ τη μου.
- Χρησιμοποιεί σωστά τα φωνήεντα και κάποια σύμφωνα.
- Το τυπικώς αναπτυσσόμενο παιδί έχει να πει πολλά, μιλά γρήγορα και κάνει πολλές ερωτήσεις.
- Μπορεί να διαθέτει εκφραστικό λεξιλόγιο της τάξεως των 900-1000 διαφορετικών λέξεων και να χρησιμοποιεί προτάσεις τριών ή τεσσάρων λέξεων.
- Οι προτάσεις είναι μεγαλύτερες και πιο ποικίλες «η Νίκη παιζει στο νερό», «η μάμα πήγε στη δουλειά», «η γάτα πεινάει».
- Χρησιμοποιεί το λόγο για να ζητήσει, να διαμαρτυρηθεί, να συμφωνήσει και να κάνει αστεία.
- Κατανοεί τις ιστορίες των παιδιών. Συλλαμβάνει έννοιες όπως αστείο, μεγαλύτερο και μυστικό. Μπορεί να συμπληρώσει απλές αναλογίες, όπως την ημέρα έχει φως, το βράδυ έχει..
- Αντικαθιστά συγκεκριμένους ήχους, ίσως λέγοντας φάλασσα αντί για θάλασσα.
- Πολλά τρίχρονα επαναλαμβάνουν ήχους ή λέξεις ( μπ-μπ- μπαμπα, λ-λ-λιγο). Αυτές οι επαναλήψεις και οι δισταγμοί είναι φυσιολογικοί και δεν είναι ενδεικτικοί της ανάπτυξης μιας συνήθειας του τραυλισμού.
- Το λεξιλόγιο του παιδιού ξεπερνά τις 1500-2000 λέξεις και χρησιμοποιεί προτάσεις με κατά μέσο όρο 5 λέξεις.
- Αρχίζει να προσαρμόζει την ομιλία του στον ακροατή, για παράδειγμα, χρησιμοποιεί μεγαλύτερες και πιο σύνθετες προτάσεις όταν μιλά στη μητέρα του απ’ όταν μιλάει σε ένα μωρό ή κούκλα.
- Ορίζει λέξεις όπως καπέλο, κουζίνα και αστυνομικός, και κάνει ερωτήσεις τύπου «πως το έκανες αυτό;» ή «ποιος το έφτιαξε;»
- Χρησιμοποιεί συνδέσμους, όπως «αν», «όταν» και «γιατί».
- Απαγγέλει ποιήματα και τραγουδά τραγούδια από μνήμης.
- Μπορεί ακόμα να δυσκολεύεται με σύμφωνα όπως τα /ρ/, /σ/, /ζ/ και με συμπλέγματα όπως τα /τζ/, /τρ/, /γλ/ , /σκ/, /στρ/.
- Η γλώσσα αρχίζει να αναπτύσσεται σταθερά, αν και σε μικρότερο βαθμό, μετά την ηλικία των 5 ετών.
- Ένα τυπικό αναπτυσσόμενο εξάχρονο παιδί χρησιμοποιεί τις περισσότερες από τις σύνθετες , γλωσσικές μορφές των ενηλίκων και διαθέτει εκφραστικό λεξιλόγιο 2.600 λέξεων και αντιληπτική κατανόηση που ξεπερνά τις 20.000 λέξεις.
- Τα περισσότερα παιδιά επιτυγχάνουν την παραγωγή ήχων του επιπέδου των ενηλίκων στην ηλικία των 7 ετών.
- Τα πρότυπα γραμματικής και λόγου ενός παιδιού στην πρώτη δημοτικού είναι συνήθως αντίστοιχα των προτύπων της οικογένειας, της γειτονιάς και της περιοχής.
Η καθυστέρηση ή η διαταραχή των παραπάνω δεξιοτήτων επηρεάζουν σε υψηλό βαθμό την επικοινωνία, την κοινωνική αλληλεπίδραση, τη συμπεριφορά και τη μάθηση…
Χρειάζεται το παιδί μου λογοθεραπεία;
Ζητήστε συμβουλή όταν:
- Δεν κατανοεί συνήθως αυτό που του λέτε οταν απευθύνεστε σε αυτό. Δεν εκτελεί κατάλληλα απλές εντολές. Δείχνει να μην επικοινωνεί μαζί σας.
- Η ομιλία του είναι δυσκατάληπτη και μιλάει «σαν μωρο». Αδυνατούν να το κατανοήσουν τρίτα άτομα παρά μόνο εσείς.
- Υπολείπεται το λεξιλόγιο του σε σχέση με αυτό των συνομίληκων του.
- Δειχνει να μην επικοινωνεί με το περιβάλλον και δεν ανταποκρίνεται στους ήχους.
- Οι κινήσεις του κεφαλιού, του σώματος και των άκρων ειναι στερεότυπες, μονότονες και επαναλαμβανόμενες. Δεν έχει βλεμματική επαφή και αδιαφορεί να παίξει μαζί σας. Ο λόγος του αρκετές φορές δεν σχετίζεται με τη συζήτηση ή με τις ερωτήσεις που του κάνετε.
- Δυσκολεύεται κατα την έναρξη της ομιλίας, κολλάει στον πρώτο φθόγγο της λέξης ή επαναλαμβάνει πολλές φορές την πρώτη συλλαβή.
- Έχει δυσκολίες στην ανάγνωση και στη γραφή.
- Παρουσιάζει προβλήματα στη κατάποση και στην διαχείριση τροφών, π.χ. δυσκολεύεται στο θηλασμό, δεν μασάει την τροφή του ή είναι πολύ επιλεκτικό στις τροφές.
Λογοθεραπεία σε ενήλικες
01. Λόγου (γραπτού και προφορικού)
Αφασία
Επίκτητη δυσλεξία ή/και δυσγραφία
02. Διαταραχές ομιλίας
Δυσαρθρία - Απραξία ή δυσπραξία
Τραυλισμός
Διαταραχές Φώνησης
03. Διαταραχές σίτισης και κατάποσης
Χαρακτηριστικά δυσφαγίας
Οι ενήλικες με δυσφαγία παρουσιάζουν τα εξής χαρακτηριστικά:
- Βήχας – καθαρισμός λαιμού κατά τη λήψη υγρών η στερεών τροφών.
- Πνιγμό κατά την κατάποση.
- Απώλεια υλικού (υγρά ή τροφή) από το στόμα.
- Αδυναμία προώθησης υλικού.
- Εκτεταμενη σιελόρροια.
- Παρατεταμένη διάρκεια μάσησης ή κατάποση μεγάλων κομματιών χωρίς μάσηση.
Λογοθεραπεία και διαταραχές κατάποσης
Άτομα που παρουσιάζουν διαταραχές στην κατάποση, κινδυνεύουν από υποσιτισμό, εισρόφηση (φαγητό κάτω από το επίπεδο των φωνητικών χορδών) στους πνεύμονες, αφυδάτωση, πνευμονία και άλλες λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού.
Ο εξειδικευμένος λογοθεραπευτής σε θέματα κατάποσης αξιολογεί το περιστατικό. Η διαγνωστική έκθεση πρέπει να περιλαμβάνει συμπτώματα και σημεία που συνδέονται με:
- ανατομικές /φυσιολογικές διαταραχές.
- αισθητηριακές ή κινητικές διαταραχές.
- τα αποτελέσματα των παρεμβάσεων που στοχεύουν στη βελτίωση της κατάποσης.
- συστάσεις για διατροφή και θεραπεία.
Η θεραπεία της κατάποσης δεν είναι σίτιση. Δεν είναι «περιμένω και παρατηρώ».
Η θεραπεία της κατάποσης είναι ενεργητική άσκηση, αισθητηριακή διέγερση και αντισταθμιστικές στρατηγικές.
Αξιολόγηση και παρέμβαση
Στόχος του λογοθεραπευτή είναι να αξιολογήσει και να καθορίσει τις δεξιότητες, τα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες του κάθε ατόμου.
Η διαδικασία της αξιολόγησης κρίνεται σημαντική και ξεκινά με τη λήψη αναπτυξιακού ιστορικού (συνέντευξη-συζήτηση με γονείς). Στη συνέχεια με την συλλογή πληροφοριών άλλων ειδικοτήτων και τη χρήση κατάλληλων διαγνωστικών εργαλείων.
Η χρήση των διαγνωστικών εργαλείων ποικίλουν ανάλογα με τη διαταραχή. Ο λογοθεραπευτής συντάσσει έκθεση και ενημερώνει τους γονείς για τους στόχους και το χρονοδιάγραμμα της θεραπευτικής παρέμβασης μέσω εξατομικευμένων ή ομαδικών προγραμμάτων.
Η λογοθεραπευτική παρέμβαση πρέπει να επιλέγεται με γνώμονα τις ανάγκες του παιδιού ή του ενήλικα. Επιπλέον να στηρίζεται σε επιστημονικά δεδομένα, στη συνεχή εκπαίδευση και σε σύγχρονες θεραπευτικές μεθόδους.